Tóm tắt lịch sử

Năm 1992, Tập đoàn Hòa Phát được thành lập tại Việt Nam bởi ông Trần Đình Long và ông Trần Tuấn Dương. Công ty bắt đầu với việc nhập khẩu và bán máy móc xây dựng, trước khi mở rộng sang các lĩnh vực khác, bao gồm: Nội thất (1995), Thép (1996), Bất động sản (2001) và Nông nghiệp (2016). Đến cuối năm 2020, Hòa Phát sở hữu 3 nhà máy sản xuất thép lớn, với công suất 8 triệu thanh thép một năm, trở thành công ty dẫn đầu ngành thép Việt Nam với thị phần chi phối trong mảng thép xây dựng là 32%, thép cán nóng 13% và ống thép 32%. Đến năm 2021, Hòa Phát trở thành nhà sản xuất thép lớn nhất Việt Nam và lọt top 50 nhà sản xuất thép lớn nhất toàn cầu.

Vậy, câu chuyện đằng sau thành công của người khổng lồ mới này là gì?

Từ năm 1980 đến 1990, phong trào Đổi Mới có hiệu lực và thêm vào đó là sự ra đời của Luật Doanh nghiệp, đã lần lượt thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân.  Trong bối cảnh đó, sự ra đời của Thiết bị Phụ tùng Hòa Phát vào năm 1992 đã đánh dấu cột mốc, là một trong những doanh nghiệp tư nhân đầu tiên tại Việt Nam, ban đầu phân phối các thiết bị cơ khí đã qua sử dụng cho ngành xây dựng.

Nhìn vào ngành công nghiệp thép Việt Nam lúc đó sau phong trào đổi mới, tổng mức tiêu thụ thép cả nước là 1,6 triệu tấn vào năm 1995. Tuy nhiên, 75% nguồn cung thép phải nhập khẩu, do có rất ít nhà sản xuất thép trong nước và công suất chỉ đạt 0,4 triệu tấn mỗi năm. Và, 90% lượng thép nhập khẩu đến từ Trung Quốc vì nó rẻ hơn nhiều so với thép Việt Nam, đến từ các khu vực sản xuất chính của Trung Quốc như Hà Bắc, Giang Tô đến Liêu Ninh, chất lượng cũng vượt trội hơn thép Việt Nam tại thời điểm đó. Do đó, trong giai đoạn này, Chính phủ Việt Nam đã phải áp dụng mức thuế bảo hộ lần đầu tiên đối với sản phẩm thép để bảo vệ  ngành công nghiệp trong nước . Đây cũng là lý do cơ bản khiến Hòa Phát quyết định lấn sân sang lĩnh vực sản xuất thép.

Trong những năm sau đó, các tòa nhà chọc trời, đường cao tốc được xây mới, các dự án bất động sản và đô thị phát triển nhanh hơn bao giờ hết. Năm 1995, chỉ có 16 triệu người sống ở thành thị (22% tổng dân số), trong khi năm 2020, con số đó đã lên đến 36 triệu (37% tổng dân số). Lượng thép tiêu thụ cũng đạt 21 triệu tấn trong khi thép nhập khẩu hiện chỉ chiếm chưa đến 15% tổng nhu cầu, đánh dấu sự nổi dậy thành công của các doanh nghiệp thép trong nước.

Sự hỗ trợ từ chính sách thuế quan của Chính phủ cùng với sự tăng trưởng mạnh về sản lượng đã tạo nên những tên tuổi lớn như Hòa Phát, Hoa Sen, Nam Kim, Pomina, đồng thời Việt Nam chính thức vươn lên vị trí  thứ 14 trên bảng xếp hạng thép thế giới. Việt Nam đã có một bước tiến dài, mặc dù trên bản đồ toàn cầu, Việt Nam chỉ chiếm 1% tổng sản lượng, so với gã khổng lồ Trung Quốc chiếm tới 50% sản lượng thế giới tính đến năm 2020.

Vậy đâu là tiềm năng hiện tại để Hòa Phát tiến xa hơn trên thị trường toàn cầu?

Trong 5 năm trở lại đây, tốc độ tăng trưởng tiêu thụ thép bình quân hàng năm của Hòa Phát đạt 23%, cao hơn khoảng 4% so với mức tăng trưởng chung của cả nước. Hòa Phát hiện đứng vị trí số 1 về sản xuất thép thô ở Đông Nam Á và là nhà sản xuất thép thô lớn thứ 48 trên toàn cầu vào năm 2020. Hòa Phát đang sở hữu một yếu tố quan trọng để leo lên vị trí cao hơn trên bản đồ thế giới: chuỗi giá trị toàn diện, chi phí thấp và hiệu quả sử dụng máy móc cao từ khâu kiểm soát nguyên liệu đầu vào, quá trình sản xuất đến sản phẩm đầu ra.

Thứ nhất, khâu nguyên liệu đầu vào được quản lý tốt. Trước đó, Hòa Phát có thể đáp ứng 10% nhu cầu của mình thông qua công ty con Công ty Cổ phần Đầu tư Khoáng sản An Thông. Ngày 31/5/2021, Hòa Phát chính thức mua lại mỏ quặng sắt Roper Valley của Australia với hy vọng đảm bảo cung cấp ít nhất 50% nhu cầu quặng sắt trong dài hạn. Việc đầu tư vào mỏ đá phần nào sẽ giúp Hòa Phát tránh được thị trường hàng hóa biến động mạnh. Chẳng hạn như đợt tăng giá của quặng sắt trên 200 USD một tấn vào tháng 6 năm 2021, chứng kiến mức tăng hơn 100% so với cùng kỳ năm ngoái. Hiện không có nhiều công ty trên thế giới có thể đạt được quy mô tự cung cấp nguyên liệu, chủ yếu là các công ty sở hữu công suất ít nhất 10 triệu tấn thép một năm .

Thứ hai, sản xuất với lò thổi (BOF) trên quy mô lớn. Cụ thể, chúng ta có hai công nghệ sản xuất thép: nấu chảy quặng sắt thành chất lỏng nóng (BOF) hoặc sử dụng điện áp cao để đốt thép phế liệu và tạo hình thành thép mới (EAF). Công nghệ BOF đòi hỏi đầu tư dây chuyền phức tạp và tốn kém hơn để xử lý và tinh chế quặng sắt nhưng kết quả sẽ tiết kiệm chi phí trên một tấn thép từ 10 đến 15%. Vì vậy, khi quy mô đầu tư ngày càng lớn, BOF sẽ có lợi thế gấp nhiều lần. Hiện tại, 30% công suất toàn cầu là EAF nên bất kỳ khoản đầu tư tốt nào BOF cũng có thể nhanh chóng đánh bại một lượng lớn các đối thủ cạnh tranh. Dựa trên chỉ số giá nguyên liệu thô vào tháng 3 năm 2021, chúng tôi ước tính giá phôi thép là 426 USD/tấn đối với lò BOF và 549 USD/tấn đối với lò EAF.

Thứ ba, khả năng sản xuất các sản phẩm đa dạng. Nhờ lợi thế về quy mô, Hòa Phát đã có thể sản xuất các sản phẩm mà trước đây phải nhập khẩu như tôn mạ và thép cuộn cán nóng. Khi tập khách hàng ngày càng lớn, các sản phẩm sản xuất có thể ngày càng mở rộng từ thép xây dựng đến thép cho ngành công nghiệp vận tải và container chở hàng. Những thị trường ngách nhỏ hơn nhưng đầy tiềm năng này trước đây được thâu tóm bởi các ông lớn như China Baowu, HBIS, Posco. Do đó, đối với một công ty mới như Hòa Phát, việc tham gia một phần thị trường này sẽ là một điểm cộng đáng kể về cả tiêu thụ thép và quy mô thị trường tiềm năng.

Với chiến lược toàn diện và lợi thế về công nghệ, Hòa Phát đã từng bước khẳng định vị thế của mình trên thị trường thép Việt Nam. Khi Trung Quốc tiếp tục hạn chế sản xuất công nghiệp ô nhiễm trong nước trong thời gian tới, Tập đoàn Hòa Phát có thể sẽ chiếm thị phần lớn hơn trên thị trường thép thế giới.