Lợi thế so sánh là gì?

Lợi thế so sánh (comparative advantage) trong sản xuất của một cá nhân, công ty hoặc một quốc gia là khả năng sản xuất một sản phẩm, hàng hóa nào đó với chi phí cơ hội thấp hơn so với đối thủ. Điều này có nghĩa là trong thời gian sản xuất 1 đơn vị sản phẩm của hàng hóa đó,  những lợi ích mà họ phải đánh đổi (bao gồm sức khỏe, thời gian và thu nhập từ một công việc khác) ít hơn so với đối thủ và do đó họ có thể làm công việc này với chi phí thấp hơn.  Điều này cũng có nghĩa là hàng hóa và dịch vụ của họ sẽ có mức giá thấp hơn so với đối thủ cạnh tranh và đem lại lợi nhuận bán hàng cao hơn.

Quy luật lợi thế so sánh được cho là được phát hiện bởi nhà kinh tế - chính trị học người Anh David Ricardo trong cuốn “On the Principles of Political Economy and Taxation” viết vào năm 1817 và James Mill, cố vấn của ông.

Hiểu thế nào về Lợi thế so sánh?

Lợi thế so sánh là một trong những khái niệm quan trọng chứng minh rằng: mọi quốc gia hoặc cá nhân, doanh nghiệp, ở bất kì thời điểm nào, đều có thể cùng thu lợi từ tăng cường hợp tác và trao đổi thương mại. Để hiểu rõ lợi thế so sánh, ta cần hiểu rõ về chi phí cơ hội (Opportunity Cost). Chi phí cơ hội là những lợi ích tiềm tàng mà một người phải từ bỏ khi lựa chọn một phương án và bỏ qua phương án khác. Chi phí cơ hội càng nhỏ thì lợi thế so sánh càng lớn.

Ví dụ:

Michael Jordan là một ngôi sao bóng rổ vượt trội đặc biệt về thể chất so với các vận động viên khác. Giả sử, Michael có thể sơn xong trong 8 tiếng nhờ vào thể lực và chiều cao của anh ấy. Tuy nhiên, với cùng 8 tiếng đó, anh ấy có thể quay quảng cáo với mức thù lao $50,000 vì anh ấy là ngôi sao bóng rổ.

Trái lại, người hàng xóm Joe có thể sơn cùng căn nhà trong 8 giờ đồng hồ. Tuy nhiên vì Joe không có tài năng gì đặc biệt, nên cùng khoảng thời gian đó, nếu không sơn nhà, anh ấy chỉ có thể chạy bàn với mức lương $100.

Như vậy, trong trường hợp này, Joe có lợi thế so sánh so với Michael Jordan. Đó là vì khi cùng sơn nhà trong 8 tiếng, chi phí cơ hội của Joe thấp hơn hẳn, chỉ $100 thu nhập chạy bàn so với mức thù lao $50,000 của Michael.

Thỏa thuận có lợi nhất lúc này là Michael quay quảng cáo và trả tiền để Joe sơn nhà trong thời gian anh ấy đi quay. Với cách sắp xếp này, Michael Jordan và Joe sẽ thu được lợi ích tốt nhất cho họ. Michael dành 8 tiếng quay quảng cáo để kiếm $50.000, rồi trả $100 hoặc nhiều hơn cho Joe để thuê anh ta sơn nhà.

Lợi thế so sánh (comparative advantage) khác gì lợi thế tuyệt đối (absolute advantage)?

Lợi thế so sánh đối lập với Lợi thế tuyệt đối.  Lợi thế tuyệt đối chỉ khả năng sản xuất với số lượng lớn hơn và chất lượng tốt hơn hàng hóa và dịch vụ của người khác. Ngược lại, lợi thế so sánh là khả năng sản xuất với chi phí thấp cơ hội thấp hơn, không nhất thiết phải vượt trội hơn về số lượng và hay chất lượng. Lợi thế so sánh giúp các quốc gia nhỏ và kém phát triển vẫn có thể có lợi trong thương mại nhờ chi phí cơ hội thấp, nhân công giá rẻ để sản xuất các mặt hàng đơn giản như quần áo, giày dép, lương thực, trong khi các quốc gia phát triển về khoa học công nghệ sẽ sản xuất những sản phẩm tiên tiến hơn.

Ví dụ:

1. Một luật sư sẽ cung cấp dịch vụ pháp lý tốt hơn, đánh máy và tổ chức nhanh hơn một thư ký. Trong trường hợp này, người luật sư có lợi thế tuyệt đối trong cả cung cấp dịch vụ pháp lý và việc lien quan đến thư ký. Tuy nhiên, hai người đều có lợi khi trao đổi dựa trên lợi thế và bất lợi so sánh. Một luật sư làm ra $175/ giờ ở dịch vụ pháp lý và $25/giờ ở việc thư ký. Thư ký thì làm ra $0/ giờ với dịch vụ pháp lý và $20/ giờ ở việc thư ký. Ở đây, vai trò của chi phí cơ hội rất quan trọng.

Để làm ra $25 trong việc thư ký, luật sư sẽ mất $150, vì không làm dịch vụ pháp lý. Chi phí cơ hội để làm việc thư ký là đáng kể trong trường hợp này. Luật sư sẽ có lợi hơn khi làm 1 giờ cung cấp dịch vụ pháp lý và thuê thư ký đánh máy và sắp xếp. Thư ký thì có lợi hơn ở việc đánh máy và sắp xếp cho luật sư; chi phí cơ hội với mỗi người bấy giờ thấp hơn nhiều. Đây chính là lợi thế so sánh của mỗi người.

2. Úc có những công nghệ nông nghiệp rất hiện đại (nuôi trồng nhà kính, hệ thống A.I quản lý nông trại) có thể cho ra năng suất trồng trọt cao và chất lượng tốt hơn Việt Nam. Tuy nhiên ở Úc, chi phí trả lương rất đắt đỏ và chi phí nghiên cứu đầu tư cho những máy móc công nghệ này cũng không hề rẻ, trong khi họ có thể dùng thời gian đó để đầu tư vào nghiên cứu sản xuất công nghệ, hàng không vũ trụ có giá trị hơn nhiều. Do đó, mặc dù Úc có lợi thế tuyệt đối, Việt Nam lúc này có lợi thế so sánh hơn nhờ chi phí nhân công giá rẻ và thời gian dồi dào.