Khấu hao (Depreciation) là gì?

Khấu hao thực chất là chi phí đầu tư tài sản, máy móc ban đầu của doanh nghiệp được chia nhỏ ra thành chi phí hoạt động hàng năm dựa trên tuổi thọ hoặc mức độ sử dụng của tài sản đó. Các tài sản như máy móc, nhà cửa, xe cộ sau khi đưa vào vận hành và sử dụng sẽ bị hao mòn do quá trình vận hành, xuống cấp hoặc lỗi thời do có sự thay đổi và cải tiến về công nghệ,  và chi phí khấu hao đại diện cho những hao mòn thường xuyên đó.

Để tính toán chi phí khấu hao, người ta xác định mức độ hao mòn của một tài sản ban đầu theo thời gian, chẳng hạn như lấy giá trị máy móc ban đầu chia cho tuổi thọ vận hành của máy móc đó để tính ra mỗi năm máy móc đó sẽ mất đi bao nhiêu giá trị (hay còn gọi là mức khấu hao hàng năm).  Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, khấu hao là chi phí vô hình, tức doanh nghiệp không thực sự phải thanh toán tiền mỗi lần phát sinh khấu hao, mà bản chất đây chỉ là chi phí được ghi nhận trên sổ sách kế toán hàng năm, còn số tiền thực tế đã được doanh nghiệp bỏ ra lúc mua sắm máy móc rồi.

Các phương pháp tính khấu hao

Khấu hao đường thẳng (Straight Line Depreciation)

Đây là phương pháp khấu hao đơn giản nhất, được sử dụng một cách phổ biến để tính khấu hao các loại tài sản hữu hình trong doanh nghiệp. Theo phương pháp này, mức khấu hao và tỷ lệ khấu hao hàng năm được tính bình quân trong suốt tuổi thọ của tài sản đó. Tuổi thọ này sẽ khác nhau đối với mỗi loại tài sản khác nhau, chẳng hạn như thiết bị văn phòng như máy in, laptop chỉ có tuổi thọ 2 - 3 năm nhưng nhà xưởng và văn phòng có thể vận hành tới 50 năm. Thường thì cơ quan thuế sẽ trực tiếp đưa ra quy định chung về tuổi thọ của các loại tài sản và doanh nghiệp sẽ phải dựa vào đó để tính chi phí khấu hao hàng năm.

Ngoài ra, trong khi tính khấu hao còn một định nghĩa nữa là là giá trị thu hồi (salvage value). Sẽ có một số trường hợp doanh nghiệp sẽ không muốn khấu hao và sử dụng hết toàn bộ giá trị máy móc mà để lại một phần giá trị sử dụng để đem thanh lý nhằm thu hồi một phần chi phí để đầu tư máy móc mới. Và do đó doanh nghiệp sẽ chỉ lựa chọn khấu hao đến khi giá trị còn lại của tài sản = giá trị thu hồi.

Công thức:
Mức khấu hao đường thẳng hàng năm= (Giá trị ban đầu của tài sản - giá trị thu hồi)/Thời gian hữu dụng hoặc tuổi thọ của tài sản

Ví dụ: Một công ty mua 1 thiết bị có giá trị là 100 triệu đồng, và có thời gian sử dụng trong vòng 5 năm, khấu hao hết giá trị trong thời gian sử dụng. Kết thúc thời hạn sử dụng, công ty dự kiến thiết bị sẽ không còn giá trị sử dụng nữa và giá trị thu hồi là 0 đồng. Từ đó, chi phí khấu hao hàng năm của sản phẩm trên là (100 - 0)/5 = 20 triệu đồng. Và tốc độ khấu hao thiết bị hàng năm (depreciation rate) là 20/100 = 20%

Khấu hao theo số dư giảm dần (Declining Balance)

Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần hay phương pháp khấu hao nhanh áp dụng đối với doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực có sự thay đổi và phát triển nhanh về công nghệ, do máy móc sẽ nhanh bị lỗi thời và cần được khấu hao với tốc độ nhanh hơn. Tuy nhiên, chuẩn mực kế toán ở nhiều nước không đồng tình với cách khấu hao này và dẫn chứng rằng nhiều máy móc sau khi khấu hao bằng cách này vẫn tiếp tục được sử dụng trong một thời gian dài, dẫn tới các năm sau lợi nhuận cao bất thường

Công thức tính toán:
Mức khấu hao của năm thứ n = Giá trị còn lại của tài sản hữu hình (ở năm n-1) x Tỷ lệ khấu hao đường thẳng x Hệ số điều chỉnh khấu hao nhanh

Trong đó:

Giá trị còn lại tài sản hữu hình (ở năm n-1) = Giá trị ban đầu của tài sản - khấu hao lũy kế đến năm n-1

Tỷ lệ khấu hao đường thẳng (%) = Mức khấu hao đường thẳng hàng năm / Giá trị ban đầu của tài sản

Hệ số điều chỉnh khấu hao nhanh theo quy định kế toán hiện hành của Việt Nam:

Ví dụ: Một công ty mua 1 thiết bị có giá trị là 50 triệu đồng và có thời gian sử dụng trong vòng 5 năm, tỷ lệ khấu hao đường thẳng = 1/5 = 20%. Hệ số điều chỉnh sẽ là 2 theo quy định kế toán và tỷ lệ khấu hao nhanh hàng năm là 20 %*2 = 40%. Ta sẽ tính được khấu hao hàng năm như sau:

Nếu tuổi thọ ước tính của tài sản khác đi, ta sẽ dùng một hệ số điều chỉnh khác theo luật kế toán hiện hành. Chẳng hạn như ở trong trường hợp này, nếu tỷ lệ

Phương pháp khấu hao giảm dần kép (Double Declining)

Là phương pháp gần tương tự như phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần (Declining balance), phương pháp Double declining khác ở điểm chính là (1) thay vì phải dựa vào quy định kế toán hiện hành để tính hệ số điều chỉnh khấu hao nhanh, phương pháp double declining mặc định hệ số điều chỉnh là x2 lần so với tốc độ khấu hao đường thẳng, và (2) thay vì phải tính giá trị còn lại của tài sản hữu hình hàng năm, phương pháp double declining sẽ khấu hao trực tiếp trên giá trị ban đầu của tài sản.

Công thức tính toán:

Mức khấu hao nhanh hàng năm = Giá trị ban đầu của tài sản  x Tỷ lệ khấu hao đường thẳng x 2

Ví dụ: Một công ty mua 1 thiết bị có giá trị là 100 triệu đồng và có thời gian sử dụng là 5 năm. Kết thúc thời hạn sử dụng, công ty dự kiến thiết bị không còn sử dụng được và giá trị thu hồi là 0 đồng. Theo phương pháp tính khấu hao đường thẳng, chi phí khấu hao của sản phẩm trên là (100 - 0)/5= 20 triệu đồng, và tỷ lệ khấu hao đường thẳng là (20/100) x 100% = 20%.

Tiếp theo ta dùng phương pháp khấu hao giảm dần kép bằng cách lấy tỷ lệ khấu hao đường thẳng x 2 x Giá trị của tài sản của tài sản hữu hình hằng năm. Mức khấu hao năm đầu tiên là 100x2x20%= 40 triệu đồng, năm thứ 2 sẽ là 60x2x20%= 24 triệu đồng và tiếp tục đến khi giá trị tài sản bằng giá trị thu hồi.

Khấu hao theo sản lượng sản xuất (Units of Production)

Phương pháp khấu hao theo sản lượng sản xuất sẽ tính toán chi phí khấu hao máy móc thiết bị hàng năm dựa trên ước lượng về sản lượng sản xuất hàng năm của doanh nghiệp. Phương pháp này cho rằng mức độ sử dụng máy móc nhiều/ít sẽ ảnh hưởng đến khấu hao của những máy móc đó.

Công thức tính toán:

Mức khấu hao theo sản lượng sản xuất hàng năm = Số lượng sản phẩm sản xuất trong một năm x Mức trích khấu hao bình quân tính trên một đơn vị sản phẩm.

Ví dụ: Công ty A mua máy ủi đất (mới 100%) với nguyên giá 450 triệu đồng. Công suất thiết kế của dây chuyền này là 2.400.000 m3 đất/vòng đời của máy ủi. Khối lượng sản xuất xi măng thực tế hàng tháng của công ty A là

Mức trích khấu hao trên 1 m3 đất ủi được là: 450 triệu đồng / 2.4 triệu m3 đất = 187 đồng / m3 đất. Vậy khấu hao hàng tháng sẽ là: