1. Định nghĩa của cổ phiếu quỹ

Cổ phiếu quỹ là cổ phiếu do doanh nghiệp phát hành trước đó được mua lại bởi chính doanh nghiệp. Điều này cũng đồng nghĩa với việc công ty trả lại một phần tiền cho cổ đông, và thu về những cổ phiếu mình đã phát hành. Do đó số cổ phiếu quỹ sẽ không được tính vào số lượng cổ phiếu đang lưu hành do nó đã nằm trong kho của doanh nghiệp.

Vì cổ phiếu quỹ không còn thuộc sở hữu của cổ đông nên sẽ có những đặc điểm sau:

• Cổ phiếu quỹ không được nhận cổ tức

• Không có quyền biểu quyết

• Không được tính vào thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS)

• Không được nhận phần vốn khi thanh lý công ty

• Cổ phiếu quỹ sau khi mua về có thể bị hủy hoặc giữ để bán lại

• Việc doanh nghiệp bỏ tiền mua cổ phiếu quỹ sẽ không ghi nhận là chi phí hoạt động và tính vào lãi/lỗ, mà được ghi nhận như một hoạt động làm tăng/ giảm nguồn vốn chủ sở hữu và tài sản của doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ

Tài khoản cổ phiếu quỹ trong kế toán là một tài khoản đối nghịch nằm trong mục vốn chủ sở hữu, tức giá trị của nó mà tăng lên thì vốn chủ sở hữu sẽ giảm xuống. Bản chất của nó giống như một tài khoản điều chỉnh như kiểu dự phòng giảm giá hàng tồn kho, có biến động ngược với các tài khoản chính. Khi doanh nghiệp mua vào cổ phiếu quỹ, tiền mặt giảm và vốn chủ sở hữu giảm (do cổ phiếu quỹ tăng lên).

2. Mục đích của doanh nghiệp khi mua cổ phiếu quỹ

• Thúc đẩy giá cổ phiếu trên sàn chứng khoán

Công ty mua lại cổ phiếu của chính mình khi công ty tự tin rằng doanh nghiệp đang làm ăn tốt, hoặc là một cách hỗ trợ các nhà đầu tư của mình, thay vì trả cổ tức trực tiếp thì họ đỡ giá cổ phiếu bằng cách mua vào cổ phiếu quỹ, khiến lượng cầu tăng lên, do đó tác động làm tăng giá cổ phiếu của doanh nghiệp trên sàn giao dịch. Hiện nay các quy định về mua bán cổ phiếu quỹ đã được xây dựng để hạn chế những một số khả năng thao túng giá cổ phiếu bằng việc mua bán cổ phiếu quỹ trên thị trường.

• Cải thiện các chỉ số tài chính

Do cổ phiếu quỹ bị loại trừ khi tính thu nhập trên mỗi cổ phiếu nên có thể coi như một phương pháp tránh sức ép từ phía các cổ đông. Việc này trực tiếp làm giảm lượng cổ phiếu lưu hành trên thị trường, giúp bảo vệ lợi ích các cổ đông hiện hữu và đảm bảo quyền kiểm soát doanh nghiệp, đặc biệt là các trường hợp gom mua khi giá cổ phiếu của doanh nghiệp liên tục đi xuống.

• Dùng để bán lại cho nhân viên công ty

Cổ phiếu quỹ khi mua lại có thể được doanh nghiệp dùng để bán cho các nhân viên hoặc lãnh đạo trong công ty với mức giá ưu đãi hơn, nhằm khích lệ hoạt động và gắn bó với công ty. Hoặc đây còn gọi là hình thức chia thưởng ESOP bằng cổ phiếu quỹ.

3. Quy định về mua bán cổ phiếu quỹ

Điều kiện mua cổ phiếu quỹ

• Công ty cần phải có đủ nguồn vốn cần thiết để mua lại cổ phiếu. Nguồn vốn này được xác định dựa vào báo cáo tài chính đã được kiểm toán theo đúng quy định. Trong trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ muốn mua lại cổ phiếu quỹ thì có thể sử dụng nguồn thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối hoặc quỹ khác để mua lại cổ phiếu.

• Công ty cần phải có phương án mua lại cụ thể trong đó nêu rõ thời gian thực hiện và nguyên tắc xác định giá, và phải thông báo các thông tin cho ủy ban chứng khoản.

Điều kiện bán cổ phiếu quỹ

• Thời gian để một công ty đại chúng được bán cổ phiếu quỹ là ít nhất 6 tháng kể từ ngày kết thúc đợt mua lại gần nhất, trừ trường hợp bán lại cho người lao động trong công ty hoặc dùng làm cổ phiếu thưởng.

• Bên cạnh đó, công ty cũng cần phải đưa ra được phương án bán cụ thể trong đó nên rõ thời gian thực hiện cũng như nguyên tắc xác định giá.